Sözleşmeli Erler Uzman Erbaş Olabilirler Mi
6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununun Ek 5’inci maddesi “Sözleşmeli erbaş ve erlerden bu fıkradaki şartları sağlayanlar; kuvvet komutanlıklarının, Jandarma Genel Komutanlığının ve Sahil Güvenlik Komutanlığının ihtiyaç duyacağı miktar kadarı, aynı kuvvet komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı içerisinde olmak şartı ile uzman erbaşlığa nasbedilirler.” şeklindedir.
Bu düzenleme nedeniyle sözleşmeli erlerin sözleşme süreleri içinde uzman erbaşlığa ancak kendi kuvvetleri içinde geçiş yapabilecekleri düşünülebilir. Bununla birlikte Türk Silahlı Kuvvetlerindeki görevini tamamlayan sözleşmeli erlerin jandarma veya sahil güvenlik komutanlığında uzman erbaş olarak istihdamı pekala mümkündür.
6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununun Ek 5’inci maddesini, maddenin getirilmesinden önceki dönemden ve getiriliş amacından bağımsız olarak yorumlamak isabetli bir hukuksal yaklaşım değildir
6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununun Ek 5’inci maddesi, 12.06.2024 tarihli ve 7517 sayılı Kanun ile 6191 sayılı Kanuna eklenmiştir. Söz konusu düzenlemenin amacı sözleşmeli erbaş ve erlikten uzman erbaşlığa geçişin usul ve esaslarını düzenlemektir. Bu düzenlemeden önce de yüzlerce ve hatta binlerce sözleşmeli erbaş ve erin uzman erbaşlığa geçtiği bilinen bir gerçektir. Kanun değişikliği ile yapılmak istenen, sözleşmeli erbaş ve er olarak görev yapılan dönemin uzman erbaşlığa geçişten sonra kişinin safahati olarak muhafaza edilmesidir. Diğer bir ifadeyle sözleşmeli erbaş veya er iken uzman erbaşlığa geçirilen kimsenin parasal hakları, ikramiyesi, sosyal hakları devam edecek, bunlardan mahrum kalmadan statü değişikliği yapılana kadar çalışmaya devam edebilecektir. Statü değişikliği yapan kişinin eski görev yerleri safahatinde yer almaya devam edecek, uzman erbaşlığa geçişinden sonra göreceği atama ve yer değiştirmelerde idarece dikkate alınacaktır. Bundan başka uzman erbaş statüsüne geçirilenlerin temel eğitimde başarısız olmaları halinde sözleşmeli er statüsüne dönebilmelerine de imkan verilmiştir. Madde metninde yer alan “Tutulacakları eğitimler esnasında özlük hakları yönünden sözleşmeli erbaş ve er statüleri devam eder. Eğitimlerde başarılı olamayanlar ile kendi isteği ile ayrılanlardan, istekli olan ve sözleşmeli erbaş ve er olmak için gerekli olan şartları kaybetmemiş olanlar sözleşmeli erbaş ve er olarak hizmete devam ettirilirler.” şeklindeki düzenleme statü değişikliği yapmak isteyenlere yönelik güvenceleri açıkça belirtmektedir.
Hal böyle iken ve 6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununun Ek 5’inci maddesi aynı kuvvet içinde statü değişikliği yapmak isteyenlere yönelik güvenceler anlamında kabul edilmesi gerekirken, bu yeni düzenlemeyi eski durumdan daha da aleyhe olacak şekilde yorumlamak, statü değişikliği yapma yolu izlenmeden Jandarma Genel Komutanlığı/Sahil Güvenlik Komutanlığı bünyesinde uzman erbaşlığa başvurulamayacağını kabul etmek hukuken isabetli değildir.
Jandarma Genel Komutanlığında ve Sahil Güvenlik Komutanlığında sözleşmeli er statüsünün olmadığı dikkate alınmadan 6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununun Ek 5’inci maddesinin yorumlanması yanlıştır
Jandarma Genel Komutanlığında ve Sahil Güvenlik Komutanlığında sözleşmeli erbaş ve er istihdamı bulunmamaktadır. O halde 6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununun Ek 5’inci maddesi Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı için nasıl uygulanacaktır? Bu soru dahi yukarıdaki maddede de açıklandığı üzere düzenlemenin yanlış yorumlandığının bir kanıtıdır. 12.06.2024 tarihli ve 7517 sayılı Kanun Milli Savunma Bakanlığına ilişkin bir kanundur. Belli ki teklife ilişkin mevzuat çalışmasında bazı hususlar gözden kaçırılmış ve statü geçişi haricinde müracaat edilemeyeceğini düşündüren bir ifade tekniği kullanılmıştır. Ancak unutulmamalıdır ki kanunlar sadece lafzi yoruma tabi tutulamaz. Aynı zamanda amaçsal yorum da yapılmalıdır. Düzenlemeden önceki uygulama, kanunun amacı ve düzenlemenin sonuçları bir arada tutularak; kanun koyucunun sözleşmeli erlerin başka kamu kuruluşlarında kamu görevi üstlenmek için statü geçişi haricinde başvuru yapmalarını yasaklamak isteyip istemediğini sorgulamak, düşünmek gerekir. Kanımca kanun koyucunun bu şekilde bir amacı yoktur. Her Türk vatandaşının daha üst düzeyde kamu görevi için başvurma hakkı vardır ve bu durum engellenmemelidir.
6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununun Ek 5’inci maddesinin lafzı ve ruhu Türk Silahlı Kuvvetlerinde görevli sözleşmeli erbaş ve erlerin Jandarma Genel Komutanlığı/Sahil Güvenlik Komutanlığı bünyesinde uzman erbaş olmak için başvuru yapmalarına engel değildir.
Kanun koyucu 6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununun Ek 5’inci maddesinde kurum içinde statü geçişini düzenlemiştir. Kanun koyucu sözleşmeli erlerin statü değişikliği kapsamında olmayacak şekilde uzman erbaşlığa başvurmalarını yasaklamış değildir. Diğer bir ifadeyle sözleşmeli er olan kişilerin bu statülerinden bağımsız olarak sivil kişiler gibi Jandarma Genel Komutanlığının/Sahil Güvenlik Komutanlığının duyuracağı uzman erbaş teminine başvurmaları yasaklanmış değildir.
Başvuru döneminde “sözleşmeli er” statüsünde olduğu için başvuru yapamayan bir sözleşmeli er, temin faaliyeti içinde kuvvet komutanlığı ile ilişiğini kesmek suretiyle pekala sivil kişi haline gelebilir. Bu durum dikkate alındığında Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından başlatılacak bir temin faaliyetinde başvuruya izin vermemek her halükarda hukuka aykırı işlem tesis etmektir.
Sözleşmeli erlerin sözleşmeleri idarece feshedilebileceği gibi, sözleşme süresi sona ermek suretiyle de sivil kişi haline gelebilirler. Kanun koyucu bu iki duruma ilave olarak sözleşme süreleri bitmeden, fesih talebine ilişkin sebeplerin Kuvvet Komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığınca yönetmelikte belirtilen hizmet gerekleri ve koşullar gözetilerek uygun olduğuna karar verilen sözleşmeli erbaş ve erlerin sözleşmelerinin idarece feshedilebileceğini de öngörmüştür (6191 S.K.Md.5/3). Bu nedenle sözleşmeli er statüsünde bulunan kişilerin müracaat sırasında olmasa bile temin faaliyeti sırasında sivil kişi olmaları pekala mümkündür. Bu durumda 6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununun Ek 5’inci maddesi kapsamında da sayılmayacaklardır. Bu ihtimal gözetildiğinde sözleşmeli erlere müracaat hakkı vermemek hakkaniyetli değildir.
Yapılması gereken Milli Savunma Bakanlığına bağlı bir kuvvet komutanlığında çalışanlara da Jandarma Genel Komutanlığı/Sahil Güvenlik Komutanlığı bünyesinde uzman erbaşlık için başvuru hakkı tanınmasıdır. Bu başvuru hakkı tanındıktan sonra temin süreci devam ettirilmeli, başarı gösteren adaylar uzman erbaşlık için açılacak temel askerlik eğitimine davet edilmelidir. Davet edilen adayın eğitime katılmasının kendi takdir ve sorumluluğu olduğu kabul edilmelidir.